ج ج ۲: اشغال ایران

ج ج ۲: اشغال ایران / ۱
******************
بلند پروازی و خودزنی سیاسی
**************************
۱- ج ج ۲ و رضا شاه پهلوی / یکم
داشتن آرزوهای بزرگ برای کشور بی گمان خوب است مگر آنکه توان ملی و نسبت آن با اوضاع جهان سنجیده شود:
الف_متفقین در هنگامهء ج ج ۲ برای جلب همکاری ترکیه با دولت آن کشور گفتگو کردند و ده میلیون پوند استرلینگ کمک مالی هم پشتوانهء پیشنهاد خود و ترکیه پذیرفت و بیم جنگ و ویرانی از کشور دور شد.
ب_ متفقین با دولت ایران گفتگو کرده پنج میلیون پوند کمک مالی پیشنهاد داده خواهان همکاری شدند.
دولت ایران نپذیرفت. ویاچسلاو مولوتوف، کمیسر خارجهء اتحاد شوروی محمد ساعد مراغه ای را که از نوجوانی در روسیه خدمت کرده زبان روسی را به خوبی ترکی، فارسی، انگلیسی و فرانسه می دانست و با بسی از رهبران شوروی نشست و برخاست داشت، فرا خواند. مولوتوف به ساعد گفت متفقین خیال حمله به ایران را در سر دارند و از وی خواست دولت خود را بی درنگ آگاه کند. ساعد چنین کرد.
خبری از تهران بازنیامد. زمانی گذشت و مولوتوف دیگر بار ساعد را فراخواند و از او پرسید چرا کاری نکرده و دیگر بار وزیر مختار ایران را از حملهء متفقین بیم داد.
کوتاه زمانی پس از این دیدار دومی نیروهای متفقین در ایران بودند.

(مجموعه اسناد کتابخانه پهلوی، منتشر شده در روزنامه های آیندگان و رستاخیز، ۱۳۵۵-۵۶)

چرا دولت ایران چنین کرد؟
————————-
(۱) دولت ایران پیش رفتن پر شتاب ارتش آلمان در همه جا و سپس در خاک اتحاد شوروی را فرجام کار می دید.
(۲) دولت ایران ارتشی نوین بر پا کرده بود.
(۳) حکم دولت در سراسر کشور بی هیچ دشواری روان بود.
(۴) اقتصاد کشور سلامت می نمود.
چرا ایران بی اعتنایی کرد؟
————————–
ارتش نوین ایران خوب آموزش دیده بود، انضباط صف و جنگ افزار نوین داشت*. ولی سنجیدن ارتشی یک سد هزار نفری با ۸۰ درسد پرسنل وظیفه و پشتوانهء جنگ افزاری که از بیرون می آمد با ارتشهای میلیونی و حرفه ای اتحاد شوروی و بریتانیا و کارخانه های بزرگ جنگ افزار سازی آن دو کشور نه از خردمندی بود.
آنچه در اروپا می گذشت جنگ مرگ و زندگی بود و دولت ایران یا نمی دید و شاید نمی خواست که. روابط بریتانیا و ایران در زمان رضا شاه به ویژه از چند جهت پر تنش بود:
_ادعای ایران بر خلیج فارس تا جایی که دولت ایران شهروندان کویت و بحرین و عمان را بی روادید می پذیرفت که ایشان را شهروندان ایران می شمرد. آن زمان همهء آن سرزمینها مستعمرهء بریتانیا بود و حرکت دولت ایران سرشکستگی بزرگی بود بر فَرّ و شکوه امپراتوری بریتانیا.
_مسیری که دولت ایران برای ساختن راه آهن سراسری برگزیده بود.
_نفت.
_کینهء ایران از روسیه/ شوروی و بریتانیا، یعنی چیره شدن یاد تلخ گذشته بر واقع خورد کنندهء روز.
نیز نک به:
تاریخ روابط سیاسی ایران و انگلیس در دوره رضاشاه:
http://www.yandory.ir/p/ShowContent.aspx…
برای انگلیسیها، این موضوع که کشوری مانند ایران با آنها با زبانی رُک و مستقل و از جایگاهی برابر سخن بگوید نمی توانست به آسانی پذیرفتنی بوده باشد.
http://www.ensani.ir/storage/Files/20120504170313-9016-7.pdf
پژوهشی درباره امپریالیسم روس انگلیس در ایران نوشته: دکتر فیروز کاظم زاده ، مترجم: منوچهر امیری، ناشر: شرکت سهامی کتابهای جیبی
تمهیدات و مقدمات اشغال ایران در شهریور ۱۳۲۰:
http://tarikhirani.ir/…/%D8%AA%D9%85%D9%87%DB%8C%D8%AF%D8%A…
بامداد خونین:
http://ir.voanews.com/…/bloody-morning-2011-08-…/۱۴۲۳۲۳.html
مشاهدات و خاطرات میرزا جواد خان عامری:
http://www.ical.ir/index.php…
* پس از برگزاری واپسین رزمایش ارتش ایران، در کرج، درست یک سال پیش از تاختن متفقین به ایران، رضا شاه از سر خرسندی پرسیده بود:
-این ارتش به چه کار می آید؟
برخی فرماندهان گفته بودند:
:برای پس گرفتن هفده شهر قفقاز.
درست خوراک دستگاه تبلیغاتی اتحاد شوروی !
————————————————
بلند پروازی و خودزنی سیاسی
*************************
ج ج ۲ و رضا شاه پهلوی /
تصمیم بریتانیا و شوروی برای فروانداختن رضاشاه:
سخنرانی نیکولای کوژانف پژوهشگر روسی موسسات کارنگی مسکو و چَتِم هاوس در لندن در همایش دو سالانه ایرانشناسی در وین درباره ماجرای برکناری رضا شاه بر پایهء اسناد روسی:
یکم: هم شوروی و هم بریتانیا می دانستند که دامنه و عمق فعالیت جاسوسان جدی نیست و به عنوان بهانه برای اشغال ایران و برکناری رضا شاه مطرح شد.
دوم: این که روسها در اندیشه جمهوری بودند و بریتانیا نگران کمونیست شدن ایران بر اثر جمهوری بود. در مقابل، لندن مساله بازگشت سلطنت قاجاریه را مطرح کردند ولی از نظر مسکو این یعنی بازگشت سلطه بریتانیا.
نهایتآ دو طرف به راه حل میانه سلطنت محمد رضا شاه جوان قابل کنترل بی قدرت بی تجربه رسیدند
سوم این که برکناری رضا شاه در شهریور ١٣٢٠ یک باره مطرح نشد و محصول مذاکرات و توافق لندن و مسکو از مدتها قبل بود.
گزارش از دکتر مجید تفرشی
-/
https://l.facebook.com/l.php…
———————————————-
ج ج ۲: اشغال ایران / ۲
*****************
Image Remarks: Abadan under occupation during World War II. Russian Pilots are assembling Airplanes arriving from USA in 1943. following Anglo-Soviet invasion of Iran in 1941, Reza Shah’s son was installed as puppet Shah of Iran and ruled until 1979.
Tags :Abadan , World War II , Russia , Pilot , USA , Airplane , 1943 , USSR , War , Occupation , Plane -Section :Place
Image Remarks: Occupation forces of the Allied Powers in Abadan during Wolrd War II. Soviet pilots arrived in Abadan airbase for acceptance of the Lend-Lease and ferrying aircraft to the USSR. Meanwhile they dried out Iran’s resources causing large scale femine. Clues&Views:During World War II, Abadan was a major logistics center for Lend-Lease aircraft being sent to the Soviet Union by the United States.
Image Remarks: On June, 26, 1941 Iran Declared Neutrality At WWII but Allied Powers Invade Iran in August and plundered the country. American Airplanes in Abadan airfield are ready to be delivered to USSR on a loan to own basis. Clues&Views:American planes A-20 “Boston” (in the background as the P-39 and AT-6) are ready for acceptance of the technical commission and the pilots of the Soviet Union. Air Force Base Abadan Field, Iran.
(http://fouman.com/Y/Picture_View-Abadan_World_War_Allied_Po…)
——————————————————————————————–
ج ج ۲: اشغال ایران / ۳
****************
۲۵ August to 17 September 1941
Theatre: Middle East
Area: (Persia) Iran
Players: Allies: Iraqforce (renamed Paiforce on 1 September), comprising 8th and 10th Indian Infantry Divisions, 2nd Indian Armoured Brigade, 9th Armoured Brigade and 21st Indian Infantry Brigade; 44th, 47th and 53rd Soviet Armies. Persia: Nine infantry divisions of the Persian Army.
Outcome: Operation Countenance, the invasion of Persia, was a rapid success and secured supply lines for the Eastern Front.
‘This incident brings into war a neutral and pacific country which has had no other care than the safeguarding of tranquillity and the reform of the country.’ – Reza Shah Pahlavi in letter to Franklin Roosevelt, 25 August 1941
Persia’s strategic importance increased as the war progressed. In 1940 it produced over eight million tons of oil, essential for the Allied war effort. Furthermore, Germany’s invasion of Russia in June 1941 made Persia critically important for sending American Lend-Lease supplies to the Eastern Front.
While officially neutral, Persia had friendly ties with Germany and was home to many German nationals. Reza Shah Pahlavi’s refusal to expel the German nationals, coupled with their more strategic concerns, prompted an Anglo-Soviet invasion in August 1941.
The invasion and occupation of Persia was swift and undemanding. The British units invaded Persia from their bases in Iraq, to the south of Iran. The Russians invaded from the north. Persian resistance was rapidly overwhelmed and neutralised by Soviet and British tanks and infantry. Before long, the Shah was exiled to South Africa.
The British and Soviet troops met in Tehran on 17 September and effectively divided the country between them for the rest of the war. A Tri-Partite Treaty of Alliance between Britain, Russia and Persia, signed in January 1942, committed the Allies to leaving Persia at the end of the war.
Invading Armies´ Strength:
– Soviet Union 3 armie
– United Kingdom 2 divisions and 3 brigades 9 divisions, 60 aircraft
(http://www.bbc.co.uk/…/ti…/factfiles/nonflash/a1130121.shtml)
————————————————————————————
ج ج ۲: اشغال ایران / ۴
http://mahakestan.blogspot.co.at/2013/08/blog-post.html
————————————————————————————–
ج ج ۲: اشغال ایران / ۵
****************
خدمت یا خیانت؟
روایت رسمی آن است که نیروهای ارتش امپراتوری بریتانیا و اتحاد جماهیرشوروی به ناگهان و بی هیچ هشداری به ایران تاختند و دولت ایران از برنامهء آن دو دولت برای یورش به ایران هیچ آگاهی نداشت.
این سخن را به هیچ روی نمی توان پذیرفت، زیرا:
۱- محمد ساعد مراغه ای وزیر مختار وقت ایران در مسکو دو بار پیام ویاچسلاو مولوتف وزیر امور خارجه وقت اتحاد شوروی را به تهران فرستاد، شش ماه و دو ماه پیش از حملهء متفقین.
۲- نیروی دریایی بریتانیا دهنهء تنگهء هرمز را شش ماهی پیش از یورش به ایران بسته از آمد و شد کشتیهای محور به بندرهای ایران و از بندرهای ایران پیشگیری می کردند.
(پنج کشتی بازرگانی آلمانی و ایتالیایی دربندر شاهپور/ بندر امام خمینی به دام افتاده بودند).
۳- برابر دستور دولت از همان زمان، یعنی شش ماه پیش از حمله، چراغهای دریایی خاموش بود در خورموسی و بندر شاهپور.
(شب دوم شهریور ۱۳۲۰ چراغها روشن شد، به دستور رییس بندر!)
۴- فرماندهان لشگر ۱۱ گیلان از همان زمان از تجمع نیروهای ارتش شوروی بر مرزهای دو کشور آگاهی داشتند* .
*(خاطرات زنده یادان: وظیفه میر محمد حسین طوسی و سروان/ سرلشگر/ سناتورسیاوش دیلمی رزمخواه (۱۲۸۲- ۱۳۷۳ه.ش).
——————————————————-

ج ج ۲: اشغال ایران /۶
****************
خدمت یا خیانت؟
تاریخ جهان
September 5
سرلشگر ” احمد نخجوان” کسی که به پاداش خیانت؛ وزیر جنگ شد!
سرلشکر خلبان “احمدخان نخجوان ” اولین فرمانده نیروی هوایی ایران و به باور بسیاری نخستین خلبان ایرانی بود. او سال‌ها وزارت جنگ و فرماندهی نیروی هوایی ایران را بر عهده داشت.
در روز نهم شهریور ماه ۱۳۲۰ (۳۱ آگوست ۱۹۴۱) رضاشاه پس از اطلاع از مرخص شدن سربازان پادگانها، این عمل را یک خیانت بزرگ به وطن خواند و همه اعضای شورای ستاد عالی جنگ را که برای هدایت واحدهای ارتش به مقاومت در برابر تجاوز خارجی تشکیل شده بود به دفتر خود در سعد آباد فراخواند.
او در محوطه کاخ در برابر مقامات نظامی و غیر نظامی، سرلشکر” احمد نخجوان” کفیل وزارت جنگ و سرتیپ علی ریاضی کفیل رکن دوم ستاد ارتش (اطلاعات ارتش) را مسئول مرخص کردن خائنانه افراد پادگانها در برابر دشمن اعلام داشت و تا می توانست با عصای خود آن دو را کتک زد، درجه های نظامی آنان را پاره کرد و به زندان فرستاد تا در دادگاه صحرائی زمان جنگ محاکمه شوند که چنین دادگاهی معمولا حکم اعدام صادر می کرد.
پهلوی یکم سپس به جان سایر افسران ارشدی که در آنجا بودند افتاد و همه را کتک زد، خائن خواند و گفت نانی را که این ملت به شما داده تا از ایشان و وطن دفاع کنید حرامتان باد.
رضاشاه دستور انجام محاکمه خائنان در اسرع وقت را صادر کرد و بدون این که از مذاکرات محرمانه فروغی و علی سهیلی (نخست وزیر و وزیر امور خارجه) با دو دولت متجاوز آگاه باشد اعلام داشت که خود او جلسات دادگاه را اداره خواهد کرد!
رضاشاه در همین جلسه انتصاب سرلشکر بوذرجمهری را به فرماندهی نیروی هوائی تایید کرد. افسران نیروی هوائی روز پیش از این دستور واصله در مورد تحویل دادن هواپیماها و رفتن به مرخصی را نپذیرفته بودند و در پایگاه هوایی قلعه مرغی بر ضد فرمانده خود سرتیپ احمد خسروانی دست به نافرمانی زده و وی را بازداشت کرده بودند.
افسران نیروی هوایی بدون این که از ستاد جنگ دستور داشته باشند هواپیماها را به پرواز در آوردند و به مقابله با هواپیماهای شوروی رفتند.
ستاد جنگ به جای تشویق این وطندوستی، چند واحد نیروی زمینی را که هنوز در پادگانها ی تهران بودند مامور تصرف قلعه مرغی کرد و زد وخورد این واحدها با واحد محافظت از پایگاه مردم تهران را به وحشت انداخت و در جریان این زد و خورد خلبانان نیروی هوائی هواپیماها را از پایگاه خارج و در زمین های یافت اباد (اینک مسکونی شده اند) فرود آوردند و استتار کردند.
او تا ۲۵ شهریور در زندان بود و پس از استعفای شاه در کابینهٔ فروغی وزیر جنگ شد.
پس از آن چندی بازرس و رئیس دفتر نظامی محمدرضاشاه بود و به سال ۱۳۴۵ درگذشت.
منبع:دکتر نوشیروان کیهانی زاده؛ تاریخ ایرانی در این روز
…………………………………………………………………………………
آدرس تلگرام صفحه تاریخ جهان:
https://telegram.me/Tarikhejahanfb
———————————————————————————————————
ج ج ۲: اشغال ایران / ۷
****************
خدمت یا خیانت؟
همانگونه که یاد شد دولت ایران٬ یعنی شاه٬ می دانست که بریتانیا و اتحاد شوروی سرِ آن دارند که به جنگ ایران بیایند. زیرا نیروی دریایی بریتانیا شش ماه پیش از تاختن به ایران دهانهء تنگهء هرمز را بسته از آمد و شد کشتیهای محور به آبهای ایران پیشگیری می کردند و ازینرو پنج فروند کشتی آلمانی و ایتالیایی در بندر شاهپور/ امام خمینی به دام افتاده بودند. دولت ایران٬ یعنی شاه٬ نیز دستور داده بود چراغهای دریایی منطقه خاموش باشد. افزون بر آن دولت٬ باز هم یعنی شاه٬ به گردان مرزی آستارا آماده باش داده مرخصی همهء افسران ارتش را لغو کرده بود. به دیگر سخن آشکار بود که جنگی در پیش است.
شب دوم شهریور ۱۳۲۰ دولت٬ یعنی دولت به جز شاه٬ دستور داد چراغهای دریایی منطقه روشن شود و همان دولت یعنی وزارت امور خارجه از عرضهء دو پیام اتمام حجّت اتحاد شوروی به شاه خودداری کرده بی درنگ پس از یورش اتحاد شوروی و بریتانیا سربازان را مرخص کرد.
/…
September 14
ج ج ۲: اشغال ایران / ۷ افزوده – برای آگاهی بیشتر
****************
خدمت یا خیانت؟
https://www.academia.edu/…/German_Covert_Initiatives…
——————————————————————————————————–
ج ج ۲: اشغال ایران / ۸
******************
خدمت یا خیانت؟
سران ایران از آغاز جنگ میان آلمان و اتحاد شوروی که آگاه شدند « احتمال » یورش متفقین به ایران را « ممکن » دیدند. هنگامی که وینستون چرچیل نخست وزیر بریتانیا در همان روزهای نخست آغاز حملهء آلمان به شوروی اعلام کرد اشغال ایران ضروری ست چنین « احتمالی » قطعأ « ممکن » می نمود.
چرچیل برای چنین دیدگاه و به دنبال آن چنان تصمیمی دو دلیل و یک انگیزه داشت؛
۱- نزدیک شدن پر شتاب نیروهای آلمان به قفقاز و مرزهای ایران و فراهم شدن امکان بالقوهء دسترسی ایشان به هندوستان٬ « نگین تاج امپراتوری بریتانیا ».
۲- حفاظت از امکانات نفتی بریتانیا در جنوب ایران.
انگیزهء چرچیل و دولت بریتانیا اما بی اعتمادی عمیق ایشان نسبت به شخص رضا شاه بود که بسیاری از اقدامات وی از قبیل تعیین مسیر راه آهن سراسری ایران٬ تأسیس نیروی دریایی و کلأ سیاست معارض او نسبت به منافع بریتانیا در خلیج فارس٬ نفت و به ویژه نزدیکی ایران به آلمان نازی از اهم دلایل آن بود.
اینک حملهء متفقین به ایران نه احتمال که قطعی می نمود. امروزه آشکارا می توان دید که دو روش برخورد برای رویارویی با این رویدادی که در راه بود درون اندیشهء سران کشور پدید آمده بود؛ دو روش همزمان ولی یکسره ناهمگن.
فرودگاه آبادان – هواپیماهای آمریکایی – افراد ارتش سرخ برای بردن هواپیماها به شوروی
نیکلای کُژانُف

هواپیماهای آمریکایی در فرودگاه آبادان برای ارسال به شوروی.

خلبانان شوروی در فرودگاه آبادان برای تحویل گرفتن هواپیماهای آمریکایی.

سرلشکر خلبان “احمدخان نخجوان ” اولین فرمانده نیروی هوایی ایران

*********************

پیوست: ج ج ۲: اشغال ایران / ۷ / پیوست: تُلْ سُرخی

هنگامی که نیروهای بریتانیایی به خور موسی رسیدند کشتیهای بازرگانی محور، سه کشتی ایتالیایی و دو کشتی آلمانی، را محاصره کرده به پرسنل آن کشتیها فرمان تسلیم دادند. ایتالییها پذیرفتند و بازداشت شده به بصره فرستاده شدند. آلمانها نپذیرفتند و یک دیگر را کشتند تا اسیر نشوند. این کشتگان را یکجا در بندر شاهپور / بندر امام خمینی در یک گور به خاک سپردند. چون تنهایشان خون آلود بود و زمین را سرخ کرده نامی بَر آن بَر آمدگی گور نهادند؛ تُلْ سُرخی = تَلّ سُرخی.