کلاغ

در سرودهای کودکستانی سخن از کلاغی ست که کارهای بدِ بچه ها را به کودکستان «خبر»* می دهد. چرا کلاغ؟ چرا کارِ خبر رسانی به کلاغ سپرده شده است؟ از کِی این کار به این پرنده واگذار شده است؟

این که از کِی کلاغ به این کار گمارده شده است ناروشن هست ولی می توان بنیاد این کار را کم و پیش گمانه زد. کلاغ در استوره ایزدِ مهر یا میترا همین جایگاه را دارد؛ خبرها را به آن ایزد می رساند.

در استوره مهر، هنگامِ قربانیِ گاو، کلاغ پیام آور است. پیامِ آفریدگار را هم او به مهر می‌رساند. در آیینهای میترایی هم به تازه‌ باریافتگان پادنام (=لقب) کلاغ مقدس داده می‌شود. بر پایهء دیوارنگاره های یافت شده در پرستشگاه های مهری در این آیین، کلاغ پیشکاری ست والاجاه. بار یافتگان یا پذیرفته شدگان به کیش مهر هم به هفت رده بخش می‌شدند که از پایین‌ترین رده آغاز می‌شد و به بالاترین رده می‌رسید.

این رده ها نماد فَرایازِ (=صعود) روان از میان آسمان‌ها بوده است. نمادِ ردهء نخست کلاغ بود. هموندانِ این رده روبند (ماسک) کلاغ بر چهره داشتند.

راه دراز کلاغ در هاموید* (فولکلور) ایرانیان نمونه ای ست از آنچه اِرْنْست کاسیرر، فیلسوف فرهنگها، دهه ها پیش دریافت:

پدیده های فرهنگی؛ باورها، آیینها و مانند آن هرگز نمی میرند و نابود نمی شوند، به گونه ای و با دگرگونیهایی اندک همچنان برجا می مانند.

• نَوْ داد nav- dAd واژه برابر نهادِ خبر در گفتار مردم تاجیکستان هست.
• هام = همگانی، توده ای + وید = دانش
• این واژه را زنده یاد دانشمند روس تبارِ ایرانی «علی هانیبال» ساخته است.