زن بودن در بینش ایرانی / سوم – ج :ایزدْبانو بر زمین

بر پایه نوشته‌ های بازمانده از ایران کهن می توان تا اندازه‌ ای به ارزش و جایگاه زنان در جامعه پی برد، اگر چه سندهای بر جا مانده بیشتر بازگوینده جایگاه شهبانوان، درباریان و بزرگزادگان است و کمتر می توان با بهره‌ گیری از آن از جایگاه اجتماعی زنان توده مردم آگاه شد ولی از همانها رخساره ای هر چند ناروشن از زنان ایرانی آشکار می شود.
در اوستا از زنان و مردان در کنار هم سخن به میان می آید:
اینک فْرَوَشی همه اشَوَن مردان و اشَوَن زنان را می‌ ستاییم که روان‌ هایشان سزاوار ستایش و فروشی هایشان شایسته‌ دادخواهی ست.
اینک فروشی همه اشون مردان و اشون زنان را می‌ ستاییم؛ فروشی آنان که اهوره مزدای اشون، ستایشگرانشان را پاداش بخشد.
ما از زرتشت شنیدیم که او خود نخستین و بهترین آموزگار آئین اهورایی است.
(فروردین یشت، کرده ۳۱، بند ۱۴۸)
ایزدبانو « اردوی سور اناهیتا»* که «آبان یشت»، به نام او سروده شده است.
از دیگر ایزد بانوان می توان از « چیستا»، ایزد دانایی یاد کرد که آئین یشت برای او سروده شده است.
در میان امشاسپندان سه تن از آنان منشی مردانه دارند و سه تن دیگر بانوان هستند:
سپندارمذ، در اوستا سْپَنْتهَ آرمیتی، نگهبان و ایزدبانوی زمین سر سبز و نشانی از باروری و زایش هست.
امرداد، ایزد بانوی جاودانگی و بی مرگی و نگهبان گیاهان
خرداد، ایزد بانوی رسایی و نگهبان آب (حجازی، ۱۳۸۵ ، ۵۶-۶۰)
در استوره های ایرانی زنانی چون گُردآفرید و بانو گُشَسْب نماد دلیری و دلاوری هستند.
با نگاهی به گِلْ نوشته‌ های پارسه / تخت جمشید جایگاه والای زنان در همدوشی و همراهی با مردان را می توان باز شناخت.
در دربار شاهان گاه جایگاه اجتماعی فرزند وابسته به جایگاه مادر او بوده است و پیشینه‌ خانوادگی مادر در شاه شدن پسر باید به شمار گرفته می شد.
* (ardwisarā Anāhitā)
اردوی (Arədvī) نام رودی در اوستا سور (Sūrā) پاره دوم نام وی به معنی زورمند، توانا و توانمند است
آناهیتا به معنای بی‌آلایش و پاک است؛ ناهید ایزدبانویی ست که تَنده / نطفهٔ مردان و زهدان زنان را پاک می کند.