تاریخنگارى و فرهنگ: فرو افتادن ساسانیان

خاندان ساسانی کمی بیش از چهار سده بر سرزمینهای ایرانی نشین، و گاهی بیرون از آن سرزمینها، فرمانروایی کردند، به دیگر سخن دومین شاهی دیرپای ایران. شاهنشاهی ساسانی کم و بیش در همه زمینه ها کامیاب بود. فرو افتادن این فرمانروایی را می توان بی گمان پیامد به کار افتادن، یا از کار افتادن چندین و چند ساز و کار دانست. یکی از آن میان بازار و نیروهای پیوسته بدان هست. پس از آنکه شاهنشاهی اشکانی توانست بخشهای بزرگی از جاده ابریشم را در دست بگیرد و ارتشی نیرومند پشتیبان و نگهدارنده این برتری شد بازرگانی آغاز به بالیدن کرد، درست در دل زمینداری بزرگ. داستان سمک عیار در همین دوران ساخته و پراکنده می شود و می شود آن را پدافندنامه بازاریان در برابر زمینداری بزرگ دانست. دنباله آن آرمان نامه / مانیفست را در فتوت نامه های پس از اسلام می توان باز شناخت.

در روزگار ساسانی و نیرومندتر شدن ارتش ایران و افزون بر آن به راه  افتادن گسترده بازرگانی دریایی ایرانیان این بٌنلاد / طبقه بال و پری سخت استوار و سایه گستر یافت، هر چند از نگاه فرمانروایی ساسانی چنین بٌنلادی در کشور نبود، وجود نداشت! از دید قانون سه بٌنلاد یا طبقه اجتماعی در کشور بودند:

۱- آرتشتاران، که خاندان شاهی هم از ایشان شمرده می شدند.

۲- دینیاران یا موبدان.

۳- کشاورزان.

اینک نیرویی از بیرون بنیادهای فرمانروایی ساسانی را به چالشی مرگبار و همه سویه گرفته بود و سران این نیروی بیرونی، کم و بیش همه ایشان بازرگانانی بلندپایه بودند. باخت ساسانیان در برابر این نیروی نوآمده از فرسودگی باورهای دینی تا خستگی جامعه بسیاری زمینه های زندگی ملی را در بر می گیرد که پژوهشگران به بخشهایی از آن پرداخته اند، به این یکی نه.

نیز نک به پوشه های پیوست: ۲۸ آوریل ۲۲۴ میلادی