مردمشناسی

گیس بریده لغت‌نامه دهخدا گیس بریده . [ ب ُ دَ / دِ ] (ن مف مرکب ) گیسوبریده . زنی که به جرم تبهکاری یا جز آن گیسوان او را بریده باشند. لیکن در تداول امروز آن شدت معنی را از دست داده است و حتی زنان به خود نیز میگویند: من گیس بریده […]

ماه: پیش انگاره: مردم ایران، از روزگار پیش از تاریخ تا پایان روزگار ایران باستان، ماه را به دیده نماد ایزدبانوی مادر، ایزدبانوی باروری، سین و بَغدٌخت اناهیتا تقدیس و ستایش می کردند. یکی از کششهای ماه برای انسانهای نخستین، دیگرگون شدن دیدار ماه بود که ایشان را به اندیشیدن درباره چون و چرایی درباره این […]

کْرِسْ/ گَرش + اسب، تهم + اسب، لهر + اسب و بسیار نامهای مردانهء ایرانی که بخش دوم آنها اسب است، و چرا؟ زیرا سرچشمه و زایشگاه مرد و اسب یکی ست: خورشید (استوره های هند و ایرانی)اسبداری و اسب سواری نشان مردی و مردانگی ست که مهر دروغین گاو سوار است (استورهء مهر) ازینرو […]

۱۲+۱ دوازده به علاوه یک چرا سیزدهم فروردین؟چرا بَه در؟جشن نوروز از یکم تا دوازدهم فروردین برگزار می شود. روز سیزدهم هر چند با آیینهای آن دوازده روز پیوسته است ولی جُدْسَر (مستقل) است.آن دوازده روز آغازین در چارچوب منطقِ منطقه البروج (=آبامگاه) است. یعنی همه یادآور آن دوازده روز است بی آنکه نشانه ای […]

از نوروز تا سووشون چهارشنبه سوری: در برخى جاها مردم چهار هفته در شب های چهارشنبه ی پایان سال (خورشیدی) به بزرگداشت بُنمایه های چهارگانه ( آب ، آتش ، خاک و باد) آیینهایى ویژه برگزار می کنند…… یادکرد از این چهار بُنمایه به روشنی در آیینهای سوگ سیاوش / سووشون هم دیده می شود، […]

دُم بریدهیکی از یافته های بزرگ «اِرْنْسْت کاسیرر»، فیلسوف فرهنگها، شناسایی پیوند اندامواره زبان و استوره هست. برهمکُنشیِ* پیوسته این دو چنان است که می توان زبان و استوره را دو چهره از یک پدیده دانست.نمونه ای چند از از آنچه که این نگارنده در این زمینه در زبان فارسی یافته در اینجا به همخوانی […]

تو نیکی می کن و در دجله انداز … سخنی ست از سعدی و گمان می توان برد برگرفته از زبانزدی. ازینرو می توان هم گمان برد که آیینی در میان بوده که چنین زبانزدی بر پایهء آن ساخته شده بود.در گذر این بررسی، دو نمونه از آیین به “آب انداختن” یا به “آب سپردن” […]

بُنِ رفتار زنانه و رفتار با زنان در بینش ایرانی چیست؟ سامان نامه ای که این دو را پی ریخته است چیست؟ آیا سامان نامه ای هست و مقدس که سرپیچی از آن ناشدنی ست و بِزِه؟

در گذر بررسی و پژوهش درباره جایگاه و پایگاه زنان در بینش ایرانی نمونه بی و کاستی که یافت شد نمونه بختیاری ست، ولی در گذر همین پژوهش روشن شد که این بینش در سراسر سرزمینهای ( فرهنگِ) ایرانی رواج داشته است، هر چند امروزه تکه تکه هایی از آن اینجا و آنجا بر جای مانده است.

زنان بختیاری پیشگفتار:در فرهنگ استوره ای٘ آیینی جایگاه سازی و کار٘سپاری بر پایه نَر٘ و لاس (جنسیت) است که در فرهنگ ایرانی هم به روشنی دیده می شود، و نمونه ای بی و کاست از این بینش در ایران را در بختیاری یافته ایم. جامعهء نمونه: بختیاری هر چند در نگاه نخست، بختیاری جامعه ای […]